Zoetwatertekort en meer wateroverlast: nieuwe Deltascenario’s laten zien dat deze eeuw stevige stappen moeten worden gezet
24 april 2024 – Op 24 april heeft Deltares de nieuwe Deltascenario’s overhandigd aan minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) en aan Deltacommissaris Co Verdaas. Vier scenario’s laten zien waarmee Nederland in het waterbeleid en ruimtelijk beleid rekening moet houden tot het eind van deze eeuw. Voor alle vier de scenario’s geldt dat de wateropgaven flink groter worden: de zoetwatertekorten in de zomer nemen toe, er ontstaat meer wateroverlast door regenbuien en de gevolgen van overstromingen worden groter. Knelpunten met betrekking tot watertekort, wateroverlast én waterveiligheid stapelen zich op. Dit raakt heel Nederland.
De Deltascenario’s, die iedere zes jaar uitkomen, zijn gebaseerd op de nieuwste inzichten van onder meer het KNMI, het Planbureau voor de Leefomgeving, Wageningen Universiteit & Research en Deltares. Ze bevatten geen nieuw beleid. De scenario’s geven een totaalbeeld van ontwikkelingen die invloed hebben op het waterbeleid, denk aan: klimaatverandering, activiteiten om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en sociaaleconomische en ruimtelijke ontwikkelingen. Met de kennis uit de Deltascenario’s kunnen de beleidsmakers en uitvoeringsorganisaties aan de slag met een effectieve aanpak om Nederland veilig en leefbaar te houden.
Het gaat om vier toekomstbeelden tot 2050 en 2100, ze zijn alle vier mogelijk en met alle vier moet dus rekening worden gehouden. Warm, Stoom, Vlug en Ruim. In alle vier scenario’s worden de zomers droger en de winters natter door klimaatverandering en dat leidt tot grotere uitdagingen. In Warm en Stoom is de klimaatverandering het sterkst. In Vlug en Ruim wordt wereldwijd sterk ingezet op de reductie van broeikasgassen. In Vlug en Stoom groeit de bevolking en in Ruim en Warm is er meer ruimte voor natuur. Ook die ontwikkelingen vragen wat van het waterbeleid.
Een van de meest urgente opgaves is het beschikbaar houden van zoetwater voor allerlei maatschappelijke functies, zoals landbouw, scheepvaart, natuur, drinkwater, energie en industrie. Het aanbod van zoetwater in de zomerperiode neemt in alle Deltascenario’s af. Dit komt doordat er langere perioden van droogte zijn en er meer water verdampt door toenemende temperaturen. Tekorten ontstaan ook omdat er in de zomer minder water door onze rivieren stroomt en het zoute water steeds verder het land binnendringt.
Deze veranderingen worden groter naarmate het klimaat verder verandert. De watervraag neemt daarentegen in alle scenario’s sterk toe, onder meer voor doorspoeling van watersystemen (verziltingsbestrijding), beregening van landbouwgebieden, uitbreiding van natuurgebieden en een grotere drinkwatervraag. Vernatting van laagveen, om de bodemdaling tegen te gaan en de CO2-uitstoot terug te dringen, wordt een nieuwe grote watervrager. De balans raakt verstoord en er zullen vaker watertekorten optreden. Niet alle functies kunnen te allen tijde van voldoende water worden voorzien, wat leidt tot maatschappelijke schade.
Ook de kans op wateroverlast is in alle scenario’s groter; ’s zomers door piekbuien en ’s winters door lange perioden met regen. Extreme omstandigheden vallen bovendien vaker samen: intense regen én hoge rivierafvoeren én een hogere zeespiegel, waardoor water niet voldoende kan worden afgevoerd. Zowel in stedelijk als landelijk gebied kan de schade groot zijn. Wateroverlast kan ontwrichtend zijn als wegen niet begaanbaar zijn, ziekenhuizen niet meer bereikbaar zijn of elektriciteit- of communicatienetwerken uitvallen.
In alle scenario’s moet actie worden ondernomen om voor Nederland bescherming tegen overstromingen op hetzelfde veiligheidsniveau te houden. De zeespiegel stijgt en de rivierafvoeren nemen in de winter toe. Daarnaast worden de gevolgen van een overstroming groter, omdat er meer mensen achter de dijken wonen en de economische waarde achter de dijken toeneemt. Het hoogwaterbeschermingsprogramma bereidt zich voor 2050 hierop voor. Als de mondiale uitstoot niet vermindert, neemt na 2050 de waterveiligheidsopgave verder toe.