Handboek bodem als basis voor verstedelijking

Grondboringen voor het onderzoek (Foto: Deltares)

10 maart 2025 – Nederland is op zoek naar ruimte en staat voor de uitdaging hoe die ruimte is in te richten. In deze zoektocht is de ondergrond nog zelden een doorslaggevende factor. Het onderzoeksproject Op Bodembasis laat Deltares zien dat naast draagkracht ook eigenschappen als culturele verbinding, waterbeheer en biodiversiteit een sleutelrol spelen bij het realiseren van veerkrachtige en toekomstbestendige steden.
Het driedelige onderzoek biedt een geïntegreerde aanpak om de (oorspronkelijke) bodem als fundament te gebruiken voor stedelijke ontwikkeling. Het verkent hoe bodem en water de basis vormen voor het inrichten van onze leefomgeving, en reikt concrete handvatten aan om dit principe in de praktijk te brengen.
In de eerste fase zijn zes locaties in Alphen aan den Rijn onderzocht met behulp van ontwerpend onderzoek, veldwerk en laboratoriumstudies. Met inbreng van onder andere Deltares leverde dit waardevolle inzichten op in de kwaliteiten en beperkingen van verschillende bodemtypen.
Eén van de resultaten van deze onderzoeksfase is de ‘waardenroos’, die vijf ecosysteemdiensten in kaart brengt: biodiversiteit, waterkwaliteit en -hoeveelheid, broeikasgasreductie, cultuurhistorie en draagkracht. Deze integrale benadering benadrukt volgens Deltares het belang van herstel, bescherming en verantwoord gebruik van de bovenste bodemlaag, en laat zien hoe stedelijke functies hierop afgestemd kunnen worden.
Op basis van de inzichten uit het ontwerpend onderzoek is een beeldend handboek ontwikkeld, dat ontwerpers, ambtenaren en ontwikkelaars ondersteunt bij ontwerpen en bouwen met de bodem als uitgangspunt. Dit handboek bevat een praktisch stappenplan, specifiek uitgewerkt voor zand-, klei- en veengronden. Het biedt een set van concrete bouwstenen en strategieën per bodemtype, inclusief gedetailleerde kosten-batenanalyses en praktijkvoorbeelden uit de zes onderzochte locaties. Deze aanpak maakt het handboek breed toepasbaar in zowel bestaande als nieuwe stedelijke gebieden.

Het handboek plaatst de bodem centraal in het ontwikkelproces en slaat zo een brug tussen natuurlijke bodem- en watersystemen en stedelijke inrichting. Zo ontstaat een duurzamer en veerkrachtiger stedelijk gebied, beter voorbereid op toekomstige uitdagingen.
Het rapport werd samengesteld door BoschSlabbers landschapsarchitecten, Deltares en Huib Sneep in samenwerking met de Gemeente Alphen aan den Rijn BPD en het Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen (GPKL). Het is te downloaden via de website van Deltares.


Meer bij Deltares>