Deltares: Complexe werking van de watersystemen in Limburg in beeld
Op 26 januari heeft Deltares tijdens een webinar de resultaten gepresenteerd van de watersysteemanalyse in Limburg. Dit onderzoek vond plaats in opdracht van de Provincie Limburg en Waterschap Limburg naar aanleiding van het hoogwater in juli 2021. Er is een analyse gemaakt hoe de watersystemen van beken en rivieren in het zuidelijke deel van Limburg werken bij extreem natte weersomstandigheden.
Het hoogwater van juli 2021 werd veroorzaakt door een grote hoeveelheid neerslag die in een paar dagen viel. Deze extreme weersomstandigheden roepen vragen op. Deltares geeft in het rapport aan dat er geen absolute bescherming is tegen wateroverlast: niet alle overlast valt te voorkomen. Wel kan door het nemen van een reeks aan maatregelen overlast worden beperkt. Verder kunnen overheden, maar ook bedrijven en burgers, zich beter voorbereiden. Het waterbewustzijn en kennis van de mogelijkheden om zich hierop voor te bereiden zijn hierbij belangrijk. Maar zeker ook de wijze waarop de ruimtelijke ordening wordt ingericht.
De analyse van Deltares heeft zich vooral geconcentreerd op de stroomgebieden van de Geul, de Roer en de Geleenbeek. Deze drie stroomgebieden blijken gevoelig voor extreme neerslag en reageren elk op een andere manier. Het landelijk gebied in Zuid-Limburg neemt veel water op. Dit komt door de aanwezige bodem en de begroeiing, zoals gras en bossen, die veel water opnemen en laten intrekken als een soort spons. De sponswerking is heel belangrijk geweest en moet dus behouden worden. Er valt echter nog winst te behalen met het vergroten van de sponswerking. Daarvoor is het belangrijk om ook over de grens te kijken naar mogelijkheden om water vast te houden.
Om beter voorbereid te zijn op extreme regenval zijn vijf typen maatregelen in beeld gebracht, van water vasthouden in hoger gelegen gebied tot water bergen en keringen. Het gaat bij alle maatregelen om maatwerk. Een van de aanbevelingen is om aandacht blijven te houden voor bronmaatregelen: als het water wordt vastgehouden bij de bron, daar waar het valt, wordt de wateroverlast beperkt. Bijvoorbeeld door het landgebruik anders in te richten met minder verharding en meer natuur. Of door in te zetten op duurzame natuurlijke landbouw en het stimuleren van afkoppelen van regenwater bij huizen. Dit draagt allemaal bij aan het verbeteren en het behouden van de sponswerking.
Ook door langs de beken meer ruimte vrij te laten voor het bergen van water, kan een bijdrage worden geleverd. Hierbij wordt gedacht aan gebieden die water kunnen opvangen.
Deltares heeft twee manieren onderzocht, de eerste kijkt naar de kleine bovenstroomse beken. Als daar meer natuur is, kan water daar langer worden vastgehouden.
De tweede manier is het aanleggen van drempels in het beekdal, om hiermee het water tegen te houden voordat het naar een dorp of stad stroomt. Ook zijn de mogelijkheden onderzocht naar het aanleggen van kades. Tot slot worden op enkele plekken oplossingen gezien in het creƫren van meer doorstroming bijvoorbeeld bij bruggen.
Met alleen fysieke maatregelen is het volgens Deltares overigens niet mogelijk om alle wateroverlast te voorkomen. Daarom is het ook nodig om in te zetten op gevolgbeperking. Bijvoorbeeld door het niet of op een aangepaste manier bouwen op locaties die vergrote kans hebben op wateroverlast. En ook het verbeteren van de hoogwatervoorspelling en het vergroten van het waterbewustzijn zijn belangrijk.
Overzichtskaart van het Nederlandse traject van de Maas en de stroomgebieden van de Roer, Geleenbeek en Geul (Illustratie Deltares)